Bài 1. Bệnh Herpes
Ở Mỹ, hơn 30 triệu người mang bệnh herpes đường sinh dục (genital herpes). Bệnh gây do một loại siêu vi trùng (virus), lây truyền qua giao hợp. Siêu vi trùng herpes vào cơ thể ta qua các màng nhày (mucosa) của miệng hay cơ quan sinh dục, hoặc qua các vết thương trên dạ
Thực ra, có 2 giống siêu vi trùng herpes khác nhaụ Chúng tuy khác giống, nhưng chung một dòng: giống hay tấn công miệng và môi được đặt tên giống số 1, giống hay tấn công cơ quan sinh dục, giống số 2. Địa phương nào, anh hùng nấy: 90% các trường hợp lở môi, miệng, có khi quanh mặt, gây bởi siêu vi trùng herpes, là do giống 1; trong khi 80% các vết lở đường sinh dục, gây bởi siêu vi trùng herpes, là do giống 2.
Như vậy, ta có đến hai loại bệnh herpes: herpes môi miệng (orolabial herpes) và herpes đường sinh dục (genital herpes).
Herpes môi miệng
Trận công kích đầu tiên của bệnh herpes môi miệng có thể rất nặng, hay thấy ở trẻ con và người trẻ tuổị Bệnh gây nóng sốt, bứt rứt, đau nhức các bắp thịt, đau cổ họng, nổi hạch ở cổ. Cổ họng, vòm miệng, nướu, lưỡi, môi của người bệnh đầy những vết lở đau khiến khó ăn uống. Triệu chứng kéo dài từ 3 đến 14 ngàỵ Đây là bệnh gây do siêu vi trùng (virus), nên dùng trụ sinh chẳng ăn thua gì, không làm căn bệnh thuyên giảm mau hơn. Sự chữa trị gồm các phương cách giúp người bệnh bớt đau và dễ chịu, trong lúc chờ căn bệnh qua đị
Sau trận công kích đầu tiên gây khổ sở 3 đến 14 ngày, siêu vi trùng herpes giống 1 rút êm vào một hạch thần kinh có tên “trigeminal ganglion” trên óc, nằm dưỡng quân. Sau đó, người bệnh thỉnh thoảng lại có những vết lở mọc quanh miê.ng. Ấy là những lúc siêu vi trùng giống 1 từ hạch thần kinh ra dạo chơị Trong vòng 1-2 tuần, các vết lở đóng vẩy, lành dần, không để lại thẹọ Những vết lở này hơi đau, hoặc ngứạ Uống trụ sinh hoặc thoa kem trụ sinh không ăn thuạ Chỉ cần thoa chút vaseline, nếu vết lở làm ta khó chịụ
Herpes đường sinh dục
Triệu chứng của bệnh herpes đường sinh dục là những vết thương trông như những hạt nước nhỏ, xuất hiện trên dương vật người đàn ông, trên và chung quanh bộ phận sinh dục người phụ nữ bị bê.nh. Có khi chúng xuất hiện trong âm đạo, trên cổ tử cung hoặc quanh hậu môn. Những hạt nước nhỏ này mau chóng bể vỡ, tạo những vết loét ngứa hoặc nóng. Nếu có nhiều vết herpes quây quần gần nhau, người bệnh có thể tiểu tiện hoặc đi lại khó khăn vì đaụ Trong vòng một tuần hay hơn, các bong bóng nước dập vỡ, sau đó đóng vẩy và lành dần, không để lại thẹọ
Giống bệnh herpes môi miệng, trận công kích đầu tiên của bệnh herpes đường sinh dục cũng thường nặng nhất. Nhiều người bệnh thấy mệt mỏi, nóng sốt, đau nhức bắp thịt, các hạch ở háng sưng to và đaụ Có vị đau dữ lắm, đi cầu, đi tiểu không được.
Triệu chứng của bệnh thường xuất hiện trong vòng 2-7 ngày sau khi giao hợp (sexual contact) với người mang bệnh herpes. Cũng có khi triệu chứng phát ra chậm, vài tháng sau đó, khiến người bệnh, nếu có nhiều bạn cùng ngủ chung giường (sexual partners), khó biết ai là người đã tặng món quà này cho mình.
Có cách chữa trị hữu hiệu làm giảm những triệu chứng gây do bệnh herpes đường sinh dục của bạn, trong lần công kích thứ nhất của nó. Điều quan trọng là bạn đi viếng bác sĩ sớm, ngay khi bạn nghĩ: “Chết cha, chắc bị herpes rồi”. Đừng dùng mấy viên “Ampi” vớ vẩn ở nhà. Nếu đúng bạn bị herpes, thuốc acyclovir (Zovirax) sẽ giúp triệu chứng của bạn mau chóng thuyên giảm. (Hai thuốc mới Famvir và Valtrex được xem cũng hữu hiệu không kém Zovirax).
Phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí, lắm khi nhiều họa cùng xảy ra một lượt. Nếu bạn nhiễm herpes, cùng lúc bạn có thể nhiễm những bệnh truyền do tình dục (sexually transmitted diseases) khác: giang mai, lậu, chlamydia, AIDS… Sao không? Trong lãnh vực y khoa, bác sĩ xin phép nghĩ xa hơn bạn một chút, và trong lúc thăm khám, sẽ tìm xem bạn có nhiễm thêm những bệnh này không. Bác sĩ sẽ đề nghị bạn thử máu tìm bệnh giang mai (syphilis) và AIDS, hai bệnh nguy hiểm thường không gây triệu chứng gì đặc biệt có thể khám thấy, trong gia đoạn sớm của chúng.
Khổ thay, bệnh quỉ chưa có thuốc tiên. Trong trận tổng tấn công đầu của herpes, acyclovir chỉ có thể giúp các triệu chứng của bạn mau chóng thuyên giảm, song không tiêu diệt được quân thù. Quân herpes, sau đó, sẽ di tản chiến thuật vào những hậu cứ trong các hạch thần kinh của cột xương sống. Nằm chờ thời, dưỡng quân, nhiều tháng, có khi nhiều năm.
Có người may mắn, không bao giờ bị herpes tấn công lần nữạ Nhưng rất nhiều người đã có duyên gặp gỡ herpes, cái duyên ấy theo đuổi, có khi mỗi tháng. Những trận tấn công sau của herpes thường nhe.. Tổng hành dinh herpes, đặt tại những hạch thần kinh của cột xương sống, lâu lâu lại gửi ít quân du kích ra quấy phá, gây vài vết loét nho nhỏ, với ít triệu chứng. Nhiều người bệnh có thể tiên đoán trước, lúc du kích herpes sắp quấy phá, do thấy tê, nóng ở chỗ những vết loét sắp xuất hiện. Thường ở chỗ có những vết loét đã xuất hiện trong lần tấn công đầụ
Nếu những trận tấn công sau của herpes nhẹ, không gây nhiều triệu chứng khó chịu, bạn không cần phải dùng acyclovir, vì thuốc không giúp nhiều, lại đắt tiền. Triệu chứng khó chịu hơn, bạn có thể dùng thuốc trong 5 ngàỵ Nếu bạn trong năm bị herpes làm phiền trên 6 lần, rất khó chịu, bác sĩ có thể sẽ đề nghị bạn dùng thuốc mỗi ngày (2 đến 3 lần) để ngừa những trận tấn công kế tiếp của herpes. Cho đến nay, người ta thấy việc dùng acyclovir, lâu hơn 6 năm, để ngừa các cơn herpes tái phát, vẫn không gây hại gì cho cơ thể. Tuy vậy, mỗi năm, ta thử ngưng thuốc, xem không có thuốc, herpes còn trở lại làm phiền bạn không.
Những trận tấn công của herpes, thường xảy ra vào những lúc bạn căng thẳng tinh thần (stress) hoặc đang bê.nh. Vậy, giúp sức khỏe luôn trong tình trạng tốt bằng cách ăn uống đều hòa, vận động thường xuyên, ngủ nghỉ đầy đủ, may ra sẽ tránh được những cơn tấn công liên tiếp của herpes. Và cũng nên cố tránh những căng thẳng. Có người ngờ rằng quần áo bó sát (như quần jeans) hoặc đồ lót chật, cũng làm herpes tái phát nhiều hơn.
Trong một trận công kích của herpes, có vài việc bạn có thể tự làm ở nhà để đỡ khó chịu:
- Dùng thuốc mua không cần toa (Tylenol, Aspirin…) để chữa đau và nóng sốt nếu có.
- Ngâm chỗ có vết herpes với nước ấm, khoảng 5 phút, ngày 2-3 lần.
- Nếu đau nhiều, bạn dùng kem giúp giảm đau nhức (anesthetic cream), thoa lên chỗ đaụ Bạn có thể nhờ bác sĩ biên toa cho bạn mua loại kem nàỵ Bạn cũng có thể dùng bọc nước đá (ice bag) áp vào chỗ đaụ
- Tránh mặc quần hay quần lót chật.
- Mặc đồ lót bằng chất bông (cotton) thay vì chất hóa học (synthetic materials), vì chất bông mát, không làm bí hơi, không khí ra vào chỗ lở đau dễ hơn.
- Giữ vùng bị lở sạch và khộ Tắm xong, tránh chà xát vùng lở với khăn tắm, ngược lại, chỉ nên dùng khăn tắm thấm cho khô (pat dry). Hoặc dùng máy thổi làm khô tóc (hand held hair dryer set on cool) thổi khô vùng bị lở. Nhớ thổi mát thôi (set on cool), đừng để máy nóng, sơ…. phỏng. Nếu dùng khăn tắm thấm khô vùng lở, dùng xong, nên thay khăn khác lau mình, hầu tránh đem siêu vi trùng từ chỗ lở đến các nơi khác. Sau đó, thay giặt quần áo và khăn tắm bằng thật nhiều nước ấm.
Biến chứng của herpes
Herpes, tuy phiền toái, thường là bệnh không nguy hiểm cho người lớn. Song, phụ nữ bị herpes, trong lúc sanh nở, có thể lây truyền bệnh cho cháu bé sơ sinh, khi cháu bé đi qua đường sinh dục người phụ nữ ra góp mặt với đờị Bệnh herpes ở trẻ sơ sinh có thể rất nặng, gây tử vong (20% các trẻ bị herpes nặng, toàn diện, sẽ chết). Những trẻ may mắn sống sót, sau hay có các biến chứng thần kinh nặng, hoặc hay bị herpes tái phát.
Nếu bạn từng bị herpes đường sinh dục và nay mang thai, bạn nên cho bác sĩ sản khoa của bạn biết. Lúc chuyển bụng, rủi bạn đang có những vết loét gây do herpes, để tránh cho em bé khỏi lây bệnh khi đi ngang qua đường sinh dục phía dưới của bạn, bác sĩ sẽ mổ phía trên để lấy em bé rạ Chồng hay bị herpes đường sinh dục tái phát, vợ mang thai, hai vợ chồng nên tránh giao hợp vào những tháng cuối, khi người vợ sắp sanh.
Các nhà nghiên cứu còn nghĩ rằng trong nhiều trường hợp, siêu vi trùng herpes góp phần gây ung thư cổ tử cung. Phụ nữ mang bệnh herpes nên đi khám bác sĩ hàng năm nhờ thăm khám và làm vết phết cổ tử cung tìm ung thư (Pap smear).
Tuy hiếm khi xảy ra, nhưng siêu vi trùng herpes có thể tấn công và gây bệnh nguy hiểm ở mắt. Nên tránh sờ chỗ loét do herpes, rồi bôi lên mắt. Luôn nhớ rửa tay bằng xà-phòng và thật nhiều nước, nếu có việc phải sờ đến chỗ bị herpes.
Phòng ngừa herpes
Bị herpes phiền phức lắm. Các cụ ta có nhiều lời khuyên hay đáo để, chẳng hạn, “chọn mặt gửi vàng”. Trao đổi tâm tình trong cuộc sống, bạn hãy chọn một người bạn tin cậy, một người đàng hoàng, không phải dân chơi bờị Nếu may cái tâm tình của “hai trẻ” càng lúc càng sâu đậm, đến một lúc… đi đến hôn nhân, một vợ một chồng. Chưa ai bị herpes. Tuyệt.
Khổ, ở cái đất Mỹ, người ta đã quen với lối thử hàng trước rồi mới mua hàng saụ Cẩn thận, dù đã đến giai đoạn tin nhau trao hết cho nhau, khi chưa lấy nhau, bạn cũng chẳng nên tin… hết, chẳng nên tin ai bằng tin chính mình. Vì có thể người mà bạn đang đặt hết lòng tin tưởng, biết đâu trước đây đã thử hàng với nhiều người khác, trong người đang có siêu vi trùng herpes, siêu vi HIV (gây bệnh AIDS) và… nhiều thứ ghê gớm khác. Vậy, nếu giao hợp là việc không tránh được:
- Luôn luôn dùng bao cao su (condom) khi giao hợp.
- Chớ nên giao hợp với người đang có những vết loét bất thường trên bộ phận sinh dục. Nhưng nhớ rằng người bị herpes, vẫn có thể truyền bệnh cho người khác khi không có vết thương nhìn thấy, vì nhiều người đã có sẵn siêu vi trùng vài ngày trước tại chỗ sẽ có vết loét xuất hiện. Hoặc siêu vi trùng vẫn còn hiện diện ở đấy vài ngày sau khi vết thương gây do herpes đã lành.
- Ngược lại cũng vậy, mang bệnh herpes đường sinh dục, bạn không nên giao hợp với ai khi đang có vết thương do herpes, dù chỉ… sơ sơ bên ngoài (if you are infected with herpes, avoid all sexual and genital contact during an attack, including rubbing against your partner). Làm vậy tội chết. Những lúc ấy, cũng đừng nên cho ai khác mặc chung quần áo hoặc dùng chung khăn tắm.
- Nếu bạn đang có vết lở ở môi miệng, đừng hôn ai để lây bệnh cho ngườị Cũng đừng cho người khác dùng chung những vật dụng dùng ăn uống như muỗng, nĩa, đĩa, ly…
Sau nữa, chưa kết hôn, trong mỗi giai đoạn của cuộc đời độc thân, bạn chỉ nên ngủ cùng giường với một người bạn tình. Nay người này, mai người khác, rất dễ bị lây bê.nh.
Bài viết này để tặng những bạn còn độc thân vui tính. Nhưng cũng có ý tặng các vị không còn độc thân, song có máu phiêu lưu, thỉnh thoảng làm những chuyến viễn du ngoài gia đình (xin phép vợ về Việt Nam thăm mẹ già, tiện ghé thăm những người em chưa hề biết mặt, vì đói khổ, bán thân nuôi miệng). Mong những vị này sợ AIDS, sợ herpes, sợ nhiều thứ khác nữa, sẽ chùn chân, dừng bước phiêu lưụ “Ta về ta tắm ao ta, Dù trong dù đục, ao nhà vẫn hơn”. Ao nhà bao giờ cũng sạch hơn ao người đã lắm kẻ tắm lội
BS. Nguyễn Văn Đức
Nguồn: http://kekhopk.com/forums/index.php?showtopic=1707&mode=threaded
Nguồn: http://kekhopk.com/forums/index.php?showtopic=1707&mode=threaded
Bài 2. Herpes sinh dục là một căn bệnh thường gặp nhưng rất khó điều trị
“Herpes sinh dục” là một bệnh loét sinh dục thường gặp nhất ở những nước phát triển
Virus Herpes Simplex gây loét ở bộ phận sinh dục. Căn bệnh này có thể tự bình phục mà không cần phải điều trị nhưng mầm bệnh vẫn còn lưu lại trong cơ thể và sẽ tái phát bất kỳ lúc nào, gây stress về thể chất cũng như tinh thần.
Khi căn bệnh tái phát, triệu chứng sẽ ít hơn. Ở một số ít trường hợp, bệnh gây ra viêm não hoặc viêm màng não. Nếu bệnh lây sang trẻ sơ sinh, bệnh có thể gây tử vong. Loét sinh dục gây nhiễm HIV và Herpes sinh dục ở những nước phát triển.
Herpes sinh dục lây lan khắp nơi trên thế giới, không phân biệt nước giàu nghèo
Herpes sinh dục có mặt khắp nơi trên thế giới. Kết quả kháng thể dương và kết quả lâm sàng thường không đồng nhất và triệu chứng lâm sàng cũng khác nhau tùy thuộc vào từng bệnh nhân. Thêm vào đó, hầu hết nhiều nước không nói rõ số người nhiễm bệnh nên tỉ lệ người mắc bệnh trên toàn thế giới vẫn chưa biết một cách chính xác.
Kkông như những căn bệnh khác, bệnh hoa liễu loại này thường phát sinh ở những nước phát triển hoặc những giai cấp cao trong xã hội. Ở những nước phát triển, có khoảng 6-8% bệnh nhân và số người mắc bệnh Herpes chiếm từ 3-5%.
Cũng trong cùng một nước, những người thuộc tầng lớp thấp có khuynh hướng mắc bệnh lậu nhiều hơn, có khoảng 1/8-1/20 bệnh nhân mắc bệnh lậu bị nhiễm Herpes sinh dục. Những nước khác lại có ít người mắc bệnh lậu nhưng có nhiều người mắc bệnh herpes.
Virus Herpes là gì?
Virus Herpes Simplex
1. HSV-1: Đây là một loại Herpes đơn giản, thường gây ra lở ở môi hoặc bên trong miệng. 90% người lớn có kháng thể chống lại HSV-1. Bệnh này có thể bị lây nhiễm khi giao hợp bằng miệng.
2. HSV-2: Virus này lây qua đường tình dục. Căn bệnh gây nhiễm cơ quan sinh dục nam hoặc nữ.
Đối với bệnh nhân đã nhiễm bệnh, căn bệnh này sẽ tái phát liên tục vì vậy dịch tễ học có thể được thừa nhận qua kháng thể dương. Trước đây, HSV-1 và HSV-2 không được phân loại. Ngày nay, bệnh được phân loại rõ ràng và hình thức kiểm tra cũng có sẵn.
Nói chung, kháng thể HSV-2 không phổ biến ở vị thành niên. Tỉ lệ bệnh nhân tăng dần từ độ tuổi thanh thiếu niên cho đến 30 tuổi, và kéo dài cho đến 45 tuổi. Người thuộc tầng lớp thấp trong xã hội hoặc thuộc nhóm thiểu số có tỉ lệ nhiễm bệnh cao hơn.
Khoảng 80-90% gái mại dâm và 50% nam giới bị nhiễm bệnh hoa liễu có kháng thể dương. Tỉ lệ phụ nữ nhiễm bệnh nhiều hơn so với nam giới, chiếm từ 5-10%. Ở những nước đang phát triển, số người mắc bệnh chiếm tỉ lệ cao và thường ít biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Nhiễm HSV-1 thường thấy phổ biến ở những nước đang phát triển bởi vì loại bệnh này cản trở sự xuất hiện của HSV-2.
Mặc dù triệu chứng lâm sàng ít hơn, nhưng tỉ lệ tái phát của Virus Herpes chiếm 80%
Triệu chứng nhiễm Virus Herpes
- Bệnh xuất hiện từ 3-6 ngày sau khi giao hợp
– Cảm thấy ngứa và đau rát ở bộ phận sinh dục
– Nổi mụn nước nhỏ hoặc mụn mủ ở bộ phận sinh dục
– Mụn nước và mụn mủ bể và gây loét
– Cảm thấy đau đớn và nước tiểu đọng lại ở vùng loét gây nhiễm trùng
– Nếu bệnh lan đến bụng, bệnh sẽ gây viêm tuyến bạch huyết ở đùi
– Phụ nữ có thai bị nhiễm Virus Herpes có thể bị vỡ màng, hoặc có thể truyền bệnh cho con hoặc có thể tử vong khi sinh.
(Phụ nữ có thai bị nhiễm Virus Herpes nên mổ lấy thai nếu có thể)
– Cảm thấy ngứa và đau rát ở bộ phận sinh dục
– Nổi mụn nước nhỏ hoặc mụn mủ ở bộ phận sinh dục
– Mụn nước và mụn mủ bể và gây loét
– Cảm thấy đau đớn và nước tiểu đọng lại ở vùng loét gây nhiễm trùng
– Nếu bệnh lan đến bụng, bệnh sẽ gây viêm tuyến bạch huyết ở đùi
– Phụ nữ có thai bị nhiễm Virus Herpes có thể bị vỡ màng, hoặc có thể truyền bệnh cho con hoặc có thể tử vong khi sinh.
(Phụ nữ có thai bị nhiễm Virus Herpes nên mổ lấy thai nếu có thể)
Chỉ có khoảng 20% người bị nhiễm bệnh biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Hầu hết bệnh nhân bị nhiễm bệnh lần đầu đều biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Ngay cả khi bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng lâm sàng, họ thấy việc khám bệnh là một điều không cần thiết. Nói chung, triệu chứng lâm sàng thường phát triển nặng ở phụ nữ.
Khi nhiễm bệnh ở giai đoạn đầu, triệu chứng thường nguy hiểm và loét kéo dài hơn. Bệnh nhân bị nhiễm HSV-2 đã từng bị HSV-1 trước đây và có biểu hiện triệu chứng lâm sàng nhẹ hơn. Bệnh nhân bị nhiễm HIV mắc bệnh Herpes nặng hơn.
Tiên lượng bệnh khi mới nhiễm virus vẫn chưa rõ ràng. Nguyên nhân tái phát có thể là 1) HSV-1 hoặc HSV-2, hoặc 2) bị nhiễm nặng ở giai đoạn đầu. Sau 1 năm theo dõi bệnh, tỉ lệ nhiễm HSV-1 tái phát chiếm 55%, nhưng tỉ lệ nhiễm HSV-2 chiếm 80%. Bệnh tái phát thường xảy ra đối với bệnh nhân có triệu chứng nặng khi nhiễm bệnh ở giai đoạn đầu, có lẽ vì bệnh lan vào các tế bào thần kinh nhiều hơn.
Bệnh tái phát cũng tùy vào từng cá nhân và tỉ lệ tái phát trung bình là 5 lần 1 năm. Bệnh tái phát thường phổ biến ở nam giới.
Tiên lượng bệnh khi mới nhiễm virus vẫn chưa rõ ràng. Nguyên nhân tái phát có thể là 1) HSV-1 hoặc HSV-2, hoặc 2) bị nhiễm nặng ở giai đoạn đầu. Sau 1 năm theo dõi bệnh, tỉ lệ nhiễm HSV-1 tái phát chiếm 55%, nhưng tỉ lệ nhiễm HSV-2 chiếm 80%. Bệnh tái phát thường xảy ra đối với bệnh nhân có triệu chứng nặng khi nhiễm bệnh ở giai đoạn đầu, có lẽ vì bệnh lan vào các tế bào thần kinh nhiều hơn.
Bệnh tái phát cũng tùy vào từng cá nhân và tỉ lệ tái phát trung bình là 5 lần 1 năm. Bệnh tái phát thường phổ biến ở nam giới.
Điều trị bệnh như thế nào?
Uống thuốc chống Virus có thể điều trị được triệu chứng lâm sàng nhưng không điều trị được căn bệnh hoàn toàn. Bệnh sẽ tái phát liên tục.
Một loại thuốc chống Virus còn được gọi là Acyclovir (ACV) được dùng để cản trở yếu tố virus DNA và ngăn cản sự phát triển của Virus.
Hệ miễn dịch yếu do (stress hoặc mệt mỏi), thiếu vệ sinh, hoặc quan hệ tình dục với nhiều người có thể gây bệnh.
Bài 3. Bệnh lở Herpes
Hỏi:
Tôi hay bị lở trên môi thường xuyên, cứ vài tháng lại bị một lần. Mỗi lần bị lở kéo dài cả tuần lễ mới hết, làm rất khó chịu nhất là khi ăn uống. Tôi dùng nhiều thứ thuốc bôi nhưng chỉ đỡ chứ không hết hẳn và cứ bị đi bị lại hoài. Ngoài ra chồng tôi cũng hay bị lở ở chỗ kín, mỗi năm bị lở khoảng vài lần. Tôi có vặn hỏi nhưng chồng tôi chối, nói không đi chơi bời bậy bạ bao giờ.
Xin bác sĩ cho biết bệnh lở trên môi của tôi và bệnh lở chỗ kín của chồng tôi có liên quan đến nhau không? Thuốc bôi không thấy có hiệu quả, xin bác sĩ cho biết có thuốc nào uống cho hết hẳn hay không?
Vũ thị L.X.
Đáp:
Bệnh lở môi hay bị đi bị lại của bà và bệnh lở chỗ kín của chồng bà có thể là do bệnh cực vi trùng herpes simplex gây ra. Bệnh lở môi gọi là herpes labialis thường do cực vi trùng herpes loại 1, viết tắt là HSV-1 trong khi bệnh lở của bộ phận sinh dục gọi là herpes genitalis do cực vi trùng herpes loại 2 viết tắt là HSV-2.
Tuy nhiên một số ít trường hợp bệnh lở môi có thể do cực vi trùng loại 2 hay ngược lại, một thiểu số trường hợp bệnh lở sinh dục lại do cực vi trùng herpes loại 1 gây ra bệnh.
Cực vi trùng herpes có đặc điểm là xâm chiếm các tế bào thần kinh cảm giác hay giao cảm và có thể sống trong các tế bào này dưới dạng tiềm ẩn (latency) lâu dài.
Thông thường, cực vi trùng herpes xâm nhập màng nhày ở môi, miệng hay lớp da bị trày trụa, sau đó sẽ vào các tế bào thần kinh cảm giác (sensory nerves) chạy đến các hạch tế bào thần kinh gọi là ganglia, nơi đây sẽ sinh sôi nảy nở và truyền theo dây thần kinh đến vùng da hay màng nhày ở chỗ khác.
Cực vi trùng herpes một khi đã vào cơ thể sẽ tồn tại mãi trong các tế bào thần kinh. Khi ở dưới dạng tiềm ẩn sẽ không gây ra bệnh, tuy nhiên vì một nguyên cớ nào đó, thí dụ như bị chấn thương, bị kích thích do tia sáng tử ngoại, hay khi mức chống cự của cơ thể yếu kém, cực vi trùng herpes sẽ phát tác trở lại gọi là reactivation và gây ra bệnh lở.
Thường những bệnh lở, hoặc ở trên môi miệng do HSV-1 hoặc ở bộ phận sinh dục do HSV-2, đều sẽ tự khỏi sau vài ngày hay một hai tuần dù không chữa trị.
Tuy nhiên, dù thấy hết lở, bệnh do cực vi ttrùng vẫn còn và sẽ trở đi trở lại. Một số bệnh nhân có thể bị bệnh trở lại thường xuyên, vài tuần hay một hai tháng bị lại một lần. Những người khác có thể bị tái phát ít hơn, đôi khi cả một vài năm mới bị một lần.
Khi mới bị lần đầu, bệnh lở herpes thường gây ra nhiều triệu chứng nặng. Phần lớn ở trẻ em và thanh niên, cực vi trùng HSV-1 có thể gây ra lở và sưng môi, lợi, bên trong miệng và cuống họng. Có thể gây ra sốt và nổi hạch ở cổ.
Những triệu chứng này kéo dài từ 3,4 ngày đến cả hàng 2 tuần mới hết. Tuy nhiên khi tái phát sau này, cực vi trùng HSV-1 thường chỉ làm lở ở môi và nhẹ hơn, không nặng như lần đầu tiên.
Có thể nói hầu như người nào đến cỡ 40 tuổi cũng sẽ bị cực vi trùng loại HSV-1 xâm nhập, căn cứ vào mức kháng thể thấy có trên 90% trưòng hợp, tuy có người nhiều người ít triệu chứng. Hoặc có thể có cực vi trùng này nhưng không có triệu chứng gì cả và hoàn toàn không gây ra bệnh. Như thế vấn đề có triệu chứng hay có bệnh trở đi trở lại hay không sẽ tuỳ cơ thể và sức chống cự riêng của mỗi người.
Đối với bệnh lở trên bộ phận sinh dục do HSV-2 gây ra, khi mới bị lần đầu tiên, có thể có nhiều triệu chứng nặng như bị sốt, đi tiểu đau, nổi hạch ở háng và thấy có những vết lở ở trên dương vật hay ở cửa mình. Những triệu chứng này kéo dài vài ngày hay cả tuần, sau đó sẽ bớt dần.
Khoảng 90% những người bệnh bị herpes lần đầu tiên sẽ bị lại trong vòng 12 tháng, trung bình sẽ bị 4 lần lở tiếp theo đó, tuy những lần sau những triệu chứng sẽ ít dần hơn, như chỉ bị thấy ngứa lúc đầu và sau đó bị lở. Thời gian bị có thể cũng sẽ ngắn hơn lần đầu tiên.
Cực vi trùng herpes simplex ngoài việc gây bệnh lở còn có thể gây ra những bênh tại các cơ quan khác. Thường thấy là bệnh herpes ở mắt, làm đau mắt, đỏ mắt và làm lở võng mạc (cornea). Bệnh đỏ mắt do herpes gọi là herpetic keratitis này nguy hiểm vì có thể làm mù mắt vì hư võng mạc.
Đặc biệt nếu bị bệnh herpes trên mắt mà dùng thuốc nhỏ mắt có thuốc steroid, thí dụ như thuốc Maxitrol, Neo-Decadron…, sẽ làm nhiễm trùng herpes nặng hơn nhiều và làm hư võng mạc thêm hay những bộ phận sâu trong mắt làm mù. Vì thế, dùng thuốc nhỏ mắt phải cẩn thận và phải tránh dùng thuốc có chất steroid nếu nghi là bị đỏ mắt do herpes gây ra.
Một bệnh nguy hiểm khác do cực vi trùng herpes simplex gây ra là viêm não bộ (encephalitis). Bệnh viêm này rất nguy hiểm, thường khởi đầu bằng bệnh lở môi, sau đó cực vi trùng herpes theo hệ thống thân kinh xâm chiếm não bộ gây nên viêm não. Người bệnh bị sốt nặng và hôn mê dần. Nếu không định bệnh được và chữa sớm, mức độ tử vong rất cao.
Việc định bệnh cũng khó khăn vì muốn định bệnh chính xác phải làm biopsy, cắt một miếng não để nhìn dưới kính hiển vi. Vì thế, nhiều trường hợp phải chữa trị ngay bằng thuốc Acyclovir truyền vào tĩnh mạch khi nghi ngờ bị viêm não bộ do cực vi trùng herpes vì để lâu sẽ khó chữa hay có chữa khỏi cũng bị nhiều biến chứng thần kinh nguy hiểm.
Một chứng bệnh khác cũng nguy hiểm ở trẻ sơ sinh khi người mẹ mang thai đến gần ngày đẻ bị nhiễm cực vi trùng HSV, khi sinh sẽ làm đứa bé sơ sinh bị nhiễm bệnh cực vi trùng này làm rất nguy hiểm, gây ra chết hay nếu có chữa được, đứa trẻ khi lớn lên cũng không bình thường.
Việc định bệnh nhiễm cực vi trùng herpes có thể dùng cách nhuộm gọi là Tzanck preparation, cạo một chút vết lở và nhuộm sẽ thấy có những đại tế bào đặc biệt của bệnh này, hay trong nhân có những vật thể gọi là intranuclear inclusions và sẽ định bệnh được. Chắc chắn hơn nữa là cấy cực vi trùng nhưng cách cấy này rất khó khăn nên ít thực hiện.
Việc định bệnh nhiễm cực vi trùng herpes có thể dùng cách nhuộm gọi là Tzanck preparation, cạo một chút vết lở và nhuộm sẽ thấy có những đại tế bào đặc biệt của bệnh này, hay trong nhân có những vật thể gọi là intranuclear inclusions và sẽ định bệnh được. Chắc chắn hơn nữa là cấy cực vi trùng nhưng cách cấy này rất khó khăn nên ít thực hiện.
Thông thường nếu chỉ bị lở môi hay lở ở bộ phận sinh dục, có thể đoán bệnh bằng cách khám nghiệm thường và có thể cho thuốc chữa trị ngay không cần phải đợi kết quả thử nghiệm chắc chắn hẳn. Riêng trường hợp bị lở ở bộ phân sinh dục, cần phải thử máu thêm về bệnh giang mai và bệnh AIDS vì có thể đi chung với nhau và cùng là những bệnh truyên nhiễm do giao tiếp tính dục.
Cách chữa bệnh lở do herpes hiện nay có nhiều loại thuốc. Trước hết là loại thuốc thoa gồm penciclovir và acyclovir (bán duới tên thương mại là Zovirax). Tuy nhiên thuốc thoa chỉ dùng cho những trường hợp bị herpes lần đầu và phải thoa nhiều lần trong ngày, cứ bốn tiếng một lần như Zovirax. Đối với bệnh lở herpes tái phát trở đi trở lại, thuốc thoa không công hiệu mấy.
Thuốc uống hiện nay có 3 loại là acyclovir, famciclovir (bán dưới tên Famvir) và valcyclovir (bán dưới tên Valtrex). Thuốc avyclovir uống 200mg ngày 5 lần trong vòng 10 đến 14 ngày cho bệnh lở herpes lần đầu. Những lần sau có thể uống trong 5 ngày. Đối với người bị đi bị lại quá thường hàng 10 – 12 lần trong một năm, có thể dùng thuốc acyclovir đều đặn ngày 2 lần, uống hẳn trong 6 tháng để ngăn chặn.
Những thuốc Famvir và Valtrex mới hơn và chỉ cần uống ngày 3 lần hay 2 lần, không quá nhiều lần như acyclovir. Như thuốc Valtrex cho bệnh lở herpes ở bộ phận sinh dục bị tái phát chỉ cần uống 500 mg ngày 2 lần trong 3 ngày, hiệu quả và tiện hơn thuốc acyclovir.
Đặc biệt đối với bệnh lở môi herpes labialis khi bị trở đi trở lại, thuốc acyclovir không có công hiệu mấy để ngăn chặn. Thuốc mới được cơ quan FDA chấp thuận cho dùng để chữa là valcyclovir hay Valtrex, có thể dùng 2 grams ngày hai lần trong một ngày duy nhất để chữa bệnh lở môi tái phát. Nếu bị quá nhiều và trở đi trở lại quá thường xuyên, có thể dùng Valtrex 500 mg ngày một lần uống trong 4 tháng để ngăn chặn.
Tuy nhiên những thuốc trên chỉ chữa cho bệnh lở môi không lan nặng thêm và rút ngắn thời gian bị bệnh, không phải chữa cho dứt tuyệt hẳn. Hiện vẫn chưa có thuốc để chữa dứt hẳn bệnh herpes không bao giờ bị trở lại.
Tóm lại, bệnh lở do herpes gây ra là bệnh rất thường thấy. Tuy bệnh chỉ làm lở trong ít lâu và tự khỏi, một số ít trường hợp có thể có những biến chứng nguy hiểm như bệnh viêm não.
Bệnh này hiện nay đã có nhiều thuốc công hiệu để làm chóng lành và ngăn chặn không tái phát thường xuyên, nhưng vẫn chưa có thuốc để trị tuyệt hẳn cực vi trùng herpes vì cực vi trùng này vẫn có thể nằm dưới dạng tiềm ẩn trong giây thần kinh. Tuy nhiên với những thuốc công hiệu hiện nay, bệnh lở herpes tương đối đã có thể chữa một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn trước nhiều.
Bài 4. Các hiểu lầm về bệnh Herpes
Thỉnh thoảng môi bạn xuất hiện những vết phồng rộp đau rát, đó là do virus herpes gây ra. Virus này còn gây chứng mụn rộp ở cơ quan sinh dục.
Có khá nhiều điều ngộ nhận về herpes:
Herpes môi không lây
Hoàn toàn sai lầm. Ngược lại, virus Herpes type 1 (HSV-1), thủ phạm gây rộp môi, sẽ bị phát đi khi ho và hắt hơi. Cả HSV-1 và HSV-2 (gây mụn rộp sinh dục) đều lây lan qua những tiếp xúc trực tiếp như quan hệ tình dục, hôn, đụng chạm hay dùng chung vật dụng cá nhân như cốc uống nước, son môi, bàn chải đánh răng…
Bệnh Herpes sinh dục có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng với trẻ sơ sinh khi chào đời theo kiểu đẻ thường. Nguy cơ này sẽ tăng cao nếu người mẹ bị nhiễm HSV-2 trong giai đoạn thứ ba của thai kỳ. Trong trường hợp ấy, cơ thể thai phụ thiếu các kháng thể bảo vệ nên dễ truyền virus sang con.
Herpes môi sẽ khỏi sớm nếu nốt rộp xuất hiện
Sai. Sự xuất hiện những vết phồng rộp trên môi chứng tỏ hệ miễn dịch đã bị kiềm chế, không không phát huy được khả năng ngừa bệnh lan tới trung tâm dây thần kinh.
Chữa khỏi herpes sẽ không bao giờ bị lại
Sẽ thật tuyệt vời nếu cái gì cũng có kết thúc đẹp đẽ như vậy, nhưng với bệnh Herpes thì không thế. Khi vào cơ thể, cả HSV-1 và HSV-2 đều di chuyển tới những nơi tập trung các dây thần kinh nhạy cảm, cư trú lâu dài ở đó, đợi khi cơ thể suy yếu để tấn công trở lại.
HSV-1 chỉ bị lây khi có vết phồng trên môi
Thực tế, nguy cơ lây lan virus cao hơn khi có vết phồng chứa nước vì lúc ấy virus đã hoạt động trở lại. Tuy nhiên, chúng có thể di chuyển bất cứ lúc nào dù đó là những tổn thương rất nhỏ trên da hay màng nhầy.
Dùng bao cao su thì không sợ lây herpes sinh dục
“Áo mưa” đã được chứng minh là một phương tiện hiệu quả trong việc giảm nguy cơ lây lan HSV-2. Tuy nhiên, bao cao su không an toàn tuyệt đối vì virus có thể lây qua sự tiếp xúc da với những vùng không được bảo vệ của cơ thể. Nó cũng có thể lây nếu bao cao su chất lượng kém hoặc không phù hợp.
Có thể diệt herpes bằng cồn hay iốt
Việc dùng các chất sát trùng mạnh ở vùng bị herpes không thể diệt hoàn toàn virus hay khống chế sự phát triển của herpes. Chúng còn dễ đốt cháy da.
Các chất khử trùng không chứa cồn có thể được dùng để ngăn ngừa nhiễm trùng mụn mủ. Việc uống vitamin tổng hợp hằng ngày rất có ích trong việc duy trì khả năng của hệ miễn dịch và ngăn ngừa tái phát herpes.
Herpes chỉ ảnh hưởng đến da
Thực tế, nhiễm herpes là nguyên nhân quan trọng gây tử vong ở người. Virus herpes dạng thường có thể tự kết hợp trong các tế bào thần kinh nên những vết đau xuất hiện trên da rất gần với các đầu dây thần kinh. Về lý thuyết, nó có thể xuất hiện ở bất cứ nơi nào có dây thần kinh nên cơ quan nào cũng có thể bị tổn thương, thậm chí cả não.
Những người bị herpes bẩm sinh có thể bị nhiều rối loạn chức năng hay tử vong ngay khi còn nhỏ. Herpes sinh dục có thể dẫn đến ung thư cổ tử cung và ung thư tuyến tiền liệt ở đàn ông.
